مدیریت خلاق برای موفقیت پروژه

ریسک فنی یک تهدید مهم برای اهداف هزینه و زمانبندی پروژه های توسعه محصول جدید می باشد. اعم از اینکه محصول یک محصول فیزیکی است و سیستم تکنولوژی اطلاعات یک خدمت یا یک مفهوم بازاریابی جدید یا ترکیبی ازآن دو است ، ریسکهای فنی اغلب پس ازفرآیند توسعه محصول جدید آشکار می شوند وقتی که با مشکلات در نمونه نخستین با بالا رفتن میزان تولید ,با توسعه خدمت پشتیبان یا دیگر مواردی که تجزیه و تحلیل یا شبیه سازی آنها در پروژه مشکل است مواجه می شوند.

در گذشته مدیران پروژه به طور شفاف از هر نوع خلاقیت در پروژه پرهیز می نمودند زیرا که معتقد بودند راه حلهای خلاق حل مساله ریسک خرابی پروژه ها را افزایش می دهد , در حالیکه خلاقیت اکنون دارای شهرت و اعتبار فراوان و توسعه غیر قابل کنترل است و به طور مکرر در حال تولید ایده های جدید است بنابراین آن ها درست فکر می کردند که خلاقیت برای پروژه ها خطرناک است ولی باید آن را مدیریت کرد.

خلاقیت می تواند مدیریت شود آن می تواند تمرکز گرا باشد و آن می تواند دلیلی برای موفقیت پروژه ها باشد. TRIZ یک روش برای حل مساله است که توانایی تیم پروژه در حل ریسکهای ایجاد شد در مساله را تسریع می کنند .(Tate and Domb 1997). TRZ مخفف روسی تئوری حل خلاقانه مساله است. این روش توسط آلتشولر و هم دانشگاهی هایش توسعه داده شده است. آن اکنون یک علم بین المللی خلاقیت است که به الگوهای مسایل و راه حل ها متکی است.
بیش از 8/2 میلیون الگو تجزیه و تحلیل گشته تا الگوههای مربوط به راه حل های مسایل فنی استخراج گردند.
تحقیقات TRIZ با بیان این فرضیه آغاز می شود که یکسری اصول جهان مشمول اختراع وجود دارد که مبنایی برای نوآوری خلاق با استفاده از تکنولوژی های پیشرفته می باشد . این بدین معنی است که اگر این اصول تعریف و شناسایی گردند می توانند به تفکر افراد در ایجاد فرآیندهای مبتنی بر نوآوری به صورت قابل پیشبینانه تری عمل نمایند . این تحقیق در طی چندین مرحله در طول 50 سال گذشته تکامل یافته است , سه یافته اصلی از این تحقیق در زیر ارائه می شود:

1- مسایل و راه حل هایی که در میان صنایع و علوم تکرار شده بودند.
2- الگوهای تکامل فنی که در میان صنایع و علوم تکرار شده بودند.
3- نوآوری های استفاد شده توسط علوم خارج از زمینه ای که آن علوم توسعه یافته بودند.

بیشترین کاربرد TRIZ شامل یادگیری این الگوهای تکرار شده مسایل و را حل های آنها و الگوهای تکامل فنی و روشهای استفاده از آثار علوم و بکارگیری الگوهای عمومی TRIZ در وضعیتهای خاصی که توسعه دهنده با آن برخورد می کند می باشد.

شکل 1 این فرآیند را به صورت گرافیکی توصیف می کند:

شکل (1) : روش حل مساله با استفاده از TRIZ

نوآوران مساله خود را با مسایل عمومی TRIZ مطابقت می دهند, سپس راه حلهای عمومی TRIZ برای حل آن مساله را با راه حلی که خود پیشنهاد می دهند مقایسه می نمایند. با این روش , TRIZ آزمایشهای لازم را کاهش می دهد و موثرترین راه حل برای مساله مورد نظر را که مستقل از صنعتی خاص است , ارائه می کند.
برای مثال دلیل قاطع این روش از صنعت دارو سازی استخراج شده است(Anderson 1997 )

مطابق جریان شکل 1 , مساله ویژه به شرح زیر می باشد:

باکتری تیلور برای انتشار هورمونهای انسانی استفاده می شود , تولید یک محصول برتر که آن از منابع حیوانی تصفیه و استخراج می گردد. تولید نمودن محصول , مقادیر خیلی زیاد سلولهای باکتری تیلور که پرورش داده می شوند, سپس سلولها باید شکسته شوندو مواد دیواره سلول از بین رود, بطوریکه هورمونهای مفید بتوانند فرآورده شوند. یک روش مکانیکی برای گسیختگی و شکستن در مقیاس معقول برای بعضی زمان ها استفاده شده بودند, که بازده این روش 80درصد و متغیر بود. بحران جاری بازده را به 65 درصد کاهش داده و یک دوره طولانی مساله پیش بینی برای سعی در مقیاس تولید بالا و نرخ زیاد بود اما بازده باید خیلی بیشتر از 80 درصد شود.
مساله استاندارد TRIZدر بالاترین سطح , یک روش برای تولید نمودن محصول بدون ضایعات و بازده حدود 100 درصد پیدا نمود. فرمول بندی به عنوان یک راه حل استاندارد TRIZ به گونه ای است که بیان می داردکه مساله باید خودش را حل کند.
راه حل استاندارد دیگر TRIZ استفاده از الگوهای تکامل فنی است که در آن وسایل مکانیکی به وسیله فیلدها جایگزین می شوند. این ممکن است به ظاهر خیلی معمولی به نظر برسد اما آن محققان دارو ساز را به تجزیه و تحلیل همه منابع قابل دسترس در مساله هدایت می کند(سلول ها, دیواره های سلول ها, سیالی که سلول ها درآن هستند , حرکت سیال و … )و در نتیجه آنکه سه راه حل ویژه که دارای پتانسیل خیلی بالایی برای این مساله دارند وجود دارد:

1- دیواره های سلول باید توسط امواج صوتی شکسته شوند.(با استفاده از الگوی تکامل جایگزینی وسایل مکانیکی به وسیله فیلدها)
2- دیواره های سلول باید شکسته شوند به وسیله عمل تقسیم سازی همانند آنکه آنها از میان تسهیلات فرآیندی عبور می کنند.
3- یک آنزیم در سیال باید دیواره های سلول را بخورد و محتویات آن را در زمان مطلوب رها کند.

هر سه روش بطور موفقیت آمیزی آزمایش شده اند و با کمترین هزینه و بالاترین هزینه در یک زمان خیلی کوتاهی تولید شد.

TRIZ دودسته از تناقضات را مشخص می کند:

· تناقضات فنی که در حقیقت موازنه کلاسیک مهندسی هستند. حالت مطلوب به دلیل سایر موارد دیگری که سیستم از آن جلوگیری می کند , قابل دسترسی نمی باشد. به عبارت دیگر وقتی بعضی عوامل بهتر می شوند , بعضی عوامل دیگر بدتر می گردند. مثالهای کلاسیک شامل:

o محصول مستحکم تر می شود(خوب) اما وزن آن افزایش می یابد.(بد)
o ضخامت نوار افزایش می یابد (خوب) اما نیروی بیشتری لازم است.(بد)
o کیسه هوای اتومبیل باید خیلی سریع عمل نماید تا از سرنشین محافظت نماید(خوب)اما عمل سریع آن در خیلی موارد مشابه ممکن است افراد کوچک یا شخصی که خارج از موقعیت مناسب است را زخمی کند یا بکشد.(بد)

راه حلهای استاندارد TRIZ، اشاره شده در شکل 1 ، در حدود بیشتر از 50 سال توسط محققانTRIZ توسعه داده شده اند و به روشهای مختلفی سازمان دهی گشته اند.
بعضی از این روشهای تحلیلی عبارتند از:

· نتیجه نهایی ایده آل
· تجزیه و تحلیل وظایف و Trimming
· موقعیت تمرکز ناقص (بیشتر مدیران پروژه در غرب با آن آشنا هستند: تجزیه و تجلیل ریشه ای مشکل )

و مواردی که بیشتر تجویزی هستند عبارتند از:

· 40 اصل حل مساله
· اصول جداسازی
· قانون تکامل فنی و آینده نگری تکنولوژی

در دوره های حل مساله برای هر مساله فنی ، یک یا چند ابزار می تواند برای حل مساله استفاده شود. فلوچارت برای حل مساله در شکل 2 نشان داده شده است.
 

 

شکل 2 : فلوچارت برای استفاده از بعضی ابزارها و تکنیکهای TRIZ

40 اصل حل مساله در دسترس ترین ابزار TRIZ هستند.
این اصول در تمام زمینه ها قابل استفاده هستند. آنها برای حل مجدد تناقض ها بطوریکه آنها پروژه های توسعه محصول جدید را در موقعیت ریسک قرار می دهند استفاده می شوند.

تناقضات فیزیکی : هر گاه یک ویژگی محصول یا خدمت دارای دو وضع مطلوب متفاوت باشد , یک تناقض فیزیکی ایجاد شده است, به عنوان مثال می توان محصولی را در نظر گرفت که هم سرد و هم گرم است. برای مثال :

· قهوه باید برای لذت بخش بودن داغ باشد اما آن باید سرد باشد تا از سوختن مصرف کننده جلوگیری نماید.
· کیسه هوای اتومبیل هم باید به سرعت و هم به آرامی متورم شود.

TRIZ , 40اصل برای حل تناقضات فیزیکی و 4 اصل جداسازی برای حل تناقضات فیزیکی تعریف نموده است.

——————————————————————————–

صادق شهبازی
عضو هیئت علمی گروه خلاقیت و نوآوری مجتمع دانشگاهی ICTدانشگاه صنعتی مالک اشتر
عضو هیئت علمی مرکز پژوهشی خلاقیت شناسی ، نوآوری وTRIZ ایران
Email:[e-mail]
 تهران- دانشگاه صنعتی مالک اشتر- مجتمع دانشگاهی ICT- گروه خلاقیت و نوآوری