معرفی رشته مهندسی مدیریت پروژه

معرفی رشته مهندسی مدیریت پروژه

 Project Management Engineering

مهندسی مدیریت پروژه تلفیق علم هنر و فن است و به منظور آموزش برای انجام فعالیت های آماده سازی نظارت و اجرای پروژه به ویژه پروژه های عمرانی طرح ریزی شده است .

تاکیدات اصلی در رشته مهندسی مدیریت پروژه بر روی تلفیق دانش و اجرا،کاربردی بودن آموزه و مدیریت صحیح پروژه های عمرانی متمرکز است.

فعالیت های در نظر گرفته شده برای مهندسین مدیریت پروژه در نظام مهندسی ساختمان،جهت تصدی پست مهندس مجری تعریف شده است و در حال حاضر این وظیفه توسط مهندسین عمران انجام می شود.
لیکن از آنجا که مهندسین عمران با مهارت های مرتبط با دانش حقوقی پروژه ها ، اصول مدیریت صحیح پروژه ها و مواردی از این دست آشنایی ندارند، رشته مهندسی مدیریت پروژه با هدف رفع خلاء موجود در فعالیت مهندسین مجری طراحی گردیده است. همچنین تسلط مهندسین مدیریت پروژه بر پایه های مهندسی عمران و صنایع و اصول مدیریتی ،ایفای نقش کارشناسان در پروژه های عمرانی را بسیار پر رنگ ساخته است.

از جمله اهداف مورد نظر در طراحی رشته مهندسی مدیریت پروژه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اعمال صحیح آئین نامه ها و مقررات مربوطه

-ارتقای کیفیت ساخت در پروژه های عمرانی

-ایمنی ، بهداشت ، بهره دهی و صرفه اقتصادی در اجرای پروژه

-مدیریت صحیح عوامل اصلی پروژه شامل هزینه ، کیفیت و زمان

ویژگی اصلی تخصص مهندسی مدیریت پروژه ماهیت بین رشته ای آن است.این رشته تلفیقی ازرشته های مهندسی عمران مهندسی صنایع و رشته مدیریت می باشد.

پیشتر از این بازنگری در رشته های دانشگاهی بر مبنای نیازهای اجتمایی بازار کار و تحولات علمی در ماده ی 49 برنامه چهارم توسعه اقتصادی اجتمایی جای داده شد و توسعه علوم میان رشته ای در دستور کار دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی به عنوان یک ضرورت مطرح گردید. دانشگاه پیام نور نیز به عنوان یک نهاد علمی آموزشی توجه خود را به این معطوف ساخت و رشته مهندسی مدیریت پروژه را به عنوان یک تخصص بین رشته ای با کاربری بالا در رفع نیازهای اجرایی – مدیریتی پروژه های عمرانی کشور طرح ریزی نمود.

نحوه پزیرش در رشته

پذریش دانشجو در مقطع کارشناسی و در رشته مهندسی مدیریت پروژه دانشگاه پیام نور از طریق آزمون سراسری و نیز آزمون فراگیر می باشد. دانش آموزانی که مقطع پیش دانشگاهی خود را به اتمام رسانده اند می توانند این رشته را به عنوان رشته دانشگاهی مورد نظر خود انتخاب نمایند.

مواد درسی

140 واحد درسی همچون  دیگر رشته های مهندسی در این رشته جای داده شده است . دسته بندی دروس زیر این واحد ها را نشان میدهد .

-عمومی 21 واحد

-مهارتی 8 واحد

-یه و تکمیلی 48 واحد

-خصصی 51 واحد

-اختیاری 12 واحد

سابقه وجود این رشته تحصیلی دردانشگاه های داخل و خارج از کشور

در زمان حاضر در مقطع کارشناسی ارشد،تحت عنوان رشته مهندسی و مدیریت ساخت این دوره در دانشگاه های صنعتی امیر کبیر تهران علم و صنعت و در دپارتمان مهندسی عمران ارائه می شود .

در دانشگاه های خارج از کشور رشته مهندسی مدیریت با عنوان مهندسی و مدیریت ساخت در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا ارائه این رشته می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

- erkeley university

- stanford university

- georgia institute of technology

- toronto university

- purdue university

ادامه تحصیل فارغ التحصیلان

تدوین دروس و سرفصل های واحدهای درسی به ترتیبی است که فارغ التحصیلان رشته مهندسی مدیریت پروژه توانایی ادامه تحصیل در رشته های زیر را دارا می باشند.

-          رشته صنایع در گرایشهای :

-  مدیریت سیستم و بهره وری

-  سیستم های اقتصادی واجتماعی

توانایی های فارغ التحصیلان

مهندسان مدیریت پروژه تخصص های مرتبط با مهندسی عمران مهندسی صنایع و اصول مدیریت و نظارت را در دوره تحصیلی خود فرا می گیرند . لذا این کارشناسان در زمینه مهارت های کابردی و اجرایی مرتبط با سه تخصص فوق توامند می باشند . از جمله مهارت های تخصصی  کارشناسان این رشته می توان به موارد زیر اشاره نمود :

-          تسلط بر دانش حقوقی پروژه ها

 -         تسلط بر مقررات ملی ساختمانی و آیین نامه های اجرایی

-          آشنایی با امور مالی و حسابداری پروژه

-          طراحی اجرایی .و نظارت بر اجرای پروژه

-          تسلط بر انجام هماهنگی بین عوامل پروژه

-          شناخت موثر از مصالح و ماشین آلات

-          آشنایی با مقررات اداری مرتبط

-          ایجاد دیدگاه مبتنی بر اخلاق مهندسی در اجرای پروژه

-          توانایی نقشه خوانی مهندسی

-          کسب دید عمیق از ایمن سازی کارگاه ساخت

پتانسیل های شغلی فارغ التحصیلان

از پتانسیل های شغلی محتمل برای مهندسین مدیریت پروژه می توان به موارد زیر اشاره نمود:

الف – تخصص اجرا

-          اجرای انواع سازه های بتنی

-          اجرای سازه های بنایی

-          اجرای سازه های فلزی

-          اجرای مقاوم سازی ابنیه

-          اجرای سالن های صنعتی و سوله ها

-          نقشه برداری و عملیات مرتبط

-          اجرای تخصصی پل ها

-          متره و بر آورد ( دستی و کامپیوتری )

-          اجرای سازه های آبی

-          اجرای راهسازی و روسازی

-          طرح معماری ساختمان های مسکونی و تجاری ساده

ب – تخصص نظارت

-  نظارت بر ساخت انواع سازه های بتنی

- نظارت بر ساخت سازه های بنایی

- نظارت بر ساخت سازه های فلزی

ج – تخصص مدیریت

- مدیریت پروژه های بزرگ

- مدیر کنترل پروژه

- اجرای مهندسی ارزش

- مدیریت امور پیمان و قرارداد

- مدیریت مالی و حسابداری

- مدیریت بحران

- داوری و حل اختلافات پروژه های عمرانی

- ممیزی انرژی و مدیریت مصرف انرژی

- مهندسی و مدیریت ایمنی

همچنین با توجه به پیش بینی جایگاه مهندس مجری در قانون نظام مهندسی و نظر به تامین دروس لازم جهت ارائه به کمسیون هم ارزی رشته ها زمینه احراز اخذ پروانه اشتغال به کار مهندسی برای فارغ التحصیلان رشته مهندسی مدیریت پروژه فراهم می باشد.

 معرفی رشته مدیریت پروژه و ساخت

خلاصه  :  مدیریت پروژه به کارگیری دانش، مهارتها، ابزار و تکنیکهایی لازم در اداره جریان اجرای فعالیتها، به منظور رفع نیازها و انتظارات متولیان از اجرای پروژه است.

حدود 50 سال از پیدایش ، تکوین و کاربرد سیستم های مدون و منظم برنامه ریزی وکنترل پروژه وهمچنین مدیریت پروژه می گذرد و کار توسعه، تکمیل و بهره برداری از این سیستم ها و روش ها همچنان ادامه دارد.هدف مهم و کار اصلی سیستم های برنامه ریزی و کنترل(نظارت) پروژه ، دستیابی به هدفهای برنامه ، طرح پروژه ازراه بهینه نمودن مدت زمان، هزینه ی اجرا و کیفیت نتایج پیش بینی شده یا مورد انتظار آنهاست. بدین جهت ، ابزاری موثر و کارامد برای مدیریت برنامه ، طرح و پروژه می باشد. طرح ها و پروژه ها در هر کشوری، همچون چرخ هایی برای تحرک ماشین رشد و توسعه ی اقتصادی - اجتماعی به شمار می آیند. شناخت یکایک منابع کشور و اولویت آنها نسبت به یکدیگر و استفاده بهینه از آنها ، موجب دستیابی کامل به هدف ها وآرمان های تعیین شده ، تسریع حرکت فرایند توسعه و سلامتی ساخت و روان نظام اقتصادی یک کشور خواهد شد.

از این رو، کشورهایی که در فرایند پر شتاب تحول نظام اقتصادی-اجتماعی ،به این حقایق و آگاهی ها دست یافته اند ، نه تنها زمان بلکه سایر منابع(نیروی انسانی ، تجهیزات ، ماشین آلات ، مواد اولیه و مصالح ، پول ، سرمایه و طبیعت ) نیز برای آنها بسیار مهم تلقی می شود و برای حفظ موقعیت اقتصادی و ارتقا و بهبود آن به تهیه و توسعه روش ها و سیستم های بهینه سازی منابع ، و از همه مهمتر بهره برداری از آنها ، نیازی حیاتی دارند.

در ایران در 20 سال اخیر ، در زمینه معرفی و گسترش مبانی و مفاهیم مدیریت ، وتا حدودی مدیریت پروژه و سیستم های برنامه ریزی و کنترل پروژه ، تلاش های ارزنده ای انجام شده است.

مدیریت پروژه قبلاً به صورت یکی از فیلد های رشته ی صنایع بود و به این صورت بود که فارغ التحصیلان رشته ی صنایع(تولید صنعتی) به عنوان مدیر پروژه در بخش صنعتی مشغول به کار می شدند . با سیستماتیک شدن مقوله ی ساخت وساز به برنامه ریزی و مدیریت در این زمینه احساس نیاز بیشتری می شد. و در پاره ای موارد مهندسین صنایع که دانش کافی در مقوله ی ساخت نداشتند به عنوان مدیران پروژه های ساختمانی مطرح می شدند. اما حدود 6 سال است که رشته ی مدیریت پروژه و ساخت به صورت کاملاً تخصصی برای فارغ التحصیلان (دوره ی لیسانس ) رشته ی معماری و عمران آموزش داده می شود.

مدیریت پروژه به کارگیری دانش، مهارتها، ابزار و تکنیکهای لازم در اداره جریان اجرای فعالیتها، به منظور رفع نیازها و انتظارات متولیان از اجرای پروژه است. مدیریت پروژه در اجرای این مهم از دو بازوی قدرتمند برنامه ریزی و کنترل پروژه بهره می گیرد.

کنترل پروژه فرآیندی است در جهت حفظ مسیر پروژه برای دستیابی به یک تعادل اقتصادی موجه بین سه عامل هزینه، زمان و کیفیت در حین اجرای پروژه، که از ابزار و تکنیک های خاص خود در انجام این مهم کمک می گیرد. در واقع کنترل اجرای دقیق و کامل برنامه تدوین شده برای پروژه است، به طوری که هنگام خروج از برنامه بتوان با تشخیص علل و طرح اقتصادی ترین فعالیتها، پروژه را به نزدیکترین حالت ممکن در مسیر اولیه و اصلی خود باز گرداند.

لازم به ذکر است که این رشته زیر گروه رشته ی معماری (گروه هنر) با کد 1361 در دفترچه آزمون سراسری وجزء رشته های شناور یا ستاره دار می باشد که با مدرک لیسانس هر رشته می توان این گرایش را به عنوان رشته ی دوم انتخاب نمود. اما گرایشی کاملاًتخصصی از رشته ی عمران به نام « مدیریت ساخت» وجود دارد که سر فصل دروس امتحانی متفاوت از گرایش مدیریت پروژه و ساخت دارد و تا حدی نیز زمینه ی کاری کاملاً کارگاهی دارد.

سرفصل دروس و منابع آزمون کارشناسی ارشد:

 1) زبان عمومی و تخصصی: ضریب 2

 2) ایستایی و فن ساختمان : ضریب 2

(۳  مدیریت کارگاهی : ضریب 4

(۴  مواد ومصالح : ضریب 2

همان طور که می بینید درس زبان، ضریب 2دارد و در این رشته مانند مدیریت پروژه و ساخت با دروس تخصصی هم ضریب بوده و ارزشی برابر با آنها دارد. پس باید برای قبولی در این رشته زبان را جدی تر گرفت. کتاب های "زبان تخصصی برای دانشجویان معماری"، "زبان تخصصی برای دانشجویان عمران " منابع  زبان توصیه شده در این رشته هستند.

برای سایر سرفصل ها نیز منابع زیر مناسب خواهند بود:

مصالح ساختمانی:

1.       مشخصات فنی و عمومی ساختمان(نشریه 55)

2.       مبحث 9 مقررات ملی ساختمان(بتن)

3.       مبحث 5 مقررات ملی ساختمان(مصالح)

4.       تست مصالح نظام مهندسی

5.        تست مصالح آزمون های کاردانی به کارشناسی

سازه:

1.       سازه در معماری( دکتر گلابچی)

2.       درک رفتار سازه ها ( دکتر گلابچی)

3.        سیستم های ساختمانی(هنریش انگل)

4.       سیستم های ساختمانی آینده ( دکتر گلابچی)

5.       معمار+مهندس=ساختار ( دکتر گلابچی)

6.       سازه و معماری (وحید تقی یاری،حمید حسینی مردی)

7.       رفتار و طراحی سازه ساختمان های بلند(مبحث برج ها) (تالیف دکتر فریبرز ناطق نوری)

8.        آیین نامه 2800 زلزله

9.       مبحث 6 مقررات ملی ساختمان

10.   تحلیل سازه ها ( 4 فصل اول)( شاپور طاحونی)

مدیریت و تشکیلات کارگاهی:

1.       مدیریت و کنترل پروژه (حاج شیر محمدی)

2.        مدیریت و کنترل پروژه( نادری پور)

3.       مدیریت و کنترل پروژه (گلشنی)

4.       برنامه ریزی شبکه ای ( محمد تقی بانکی)

5.       روش ها و مدیریت کارهای ساختمانی( محمد تقی بانکی)

6.       مدیریت پروژه های عمرانی (امیر لطفی)

7.       شرایط عمومی پیمان

8.       مدیریت پروژه های ساختمانی(مبحث مشاجره کارفرما و پیمانکار، قرار دادها)(محمد تقی بانکی)

9.       مدیریت پروژه های ساختمانی (محمد رضا موسویان)

10.   فهرست بها ابنیه

سیلابس درسی کارشناسی ارشد:

1.آموزش مدیریت پروژه:

الف-نظریه های مدیریت پروژه

1-الف -خواندنی های تکلیفی

2-الف-آموزش نظری(جلسات تکلیفی)

3-الف-آموزش عملی (پروژه های تکلیفی)

ب-روش های مدیریت پروژه 1

ج--روش های مدیریت پروژه2

د-پروژه های موردی مدیریت1

ه- پروژه های موردی مدیریت2

2-آموزش تکنولوژی ساختمان:

الف-علوم ساختمانی

ب-سیستم های تاسیسات ساختمان

ج-فنون ساخت پیشرفته

3-آموزش روش های استفاده از کامپیوتر در مدیریت:

الف-ریاضیات

ب-برنامه نویسی و کاربرد کامپیوتر

ج-کامپیوتر در مدیریت پروژه

توانایی دانش آموختگان:

دانش آموختگان این رشته بر اساس توانایی هایی که در روند آموزش کسب می کنند می تواننددر زمینه های زیر ایفای نقش کنند:

راهبری و سرپرستی دفاتر مشاوره معماری، نظارت عمومی و عالی بر صحت انجام کار در عملیات اجرایی ساختمانی ، مدیریت و هماهنگی اجرائی پروژه های معماری (تا حد بناهای متوسط) ، همکاری با متخصصین در امور مربوط به برنامه ریزی مجتمع ها درمقیاس های متفاوت

دانشگاه ها و ظرفیت پذیرش آن ها در این رشته:

در حال حاضر دانشگاه تهران(5نفر روزانه و 2نفر شبانه)، دانشگاه تربیت مدرس (7نفر روزانه)و دانشگاه شهید بهشتی(16نفر روزانه) در این رشته اقدام به پذیرش دانشجو می کنند.

نکات پایانی:

این رشته 2گرایش دیگر تکنولوژی معماری و انرژی معماری نیز دارد. که تنها دانشگاه تهران از طریق آزمون سراسری اقدام به پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد در این دو گرایش می کند. ضرایب دروس در آزمون نیز به این شرح است:

تکنولوژی معماری:

1.زبان‌ عمومی وتخصصی(با ضریب2)

‌2.ایستایی و فن ساختمان (با ضریب3)

3.مدیریت‌کارگاهی(با ضریب0)

4.موادومصالح(با ضریب0)

5.سیستمهای ساختمانی در معماری(با ضریب4)

6.طراحی فنی واجزاء ساختمان(با ضریب3)

7.تنظیم شرایط محیطی وتاسیسات ساختمان(با ضریب0)

انرژی معماری:

1.زبان‌ عمومی وتخصصی(با ضریب2)

‌2.ایستایی و فن ساختمان(با ضریب3)

3.مدیریت‌کارگاهی(با ضریب0)

4.موادومصالح(با ضریب0)

5.سیستمهای ساختمانی در معماری(با ضریب0)

6.طراحی فنی واجزاء ساختمان(با ضریب3)

7.تنظیم شرایط محیطی وتاسیسات ساختمان(با ضریب4)

  در کنکور86 در این رشته 3463 نفر داوطلب با هم به رقابت پرداختند و از این تعداد 66 نفر پذیرفته شده اند که 20 نفر از پذیرفته شدگان را زنان (30/30 درصد) و 46 نفر دیگر را مردان (70/69 درصد) تشکیل می دهند.

معادل فارسی

	معادل فارسی	واژه لاتین
1	پروژه	Project
2	نرم افزار مدیریت پروژه	Project Management Software
3	سامانه مدیریت پروژه	Project Management System
4	مدیر پروژه	Project Manager
5	تدارکات مدیریت پروژه	Project Management Procurement
6	مدیریت کیفیت پروژه	Project Quality Management
7	زمان بندی پروژه	Project schedule
8	نمودار شبکه ای زمان بندی پروژه	Project Schedule Network Diagram
9	منشور پروژه	Project Charter
10	آغاز پروژه	Project Initiation
11	چرخه عمر پروژه	Project life Cycle
12	فاز پروژه	Project Phase
13	مدیریت پروژه	Project Management
14	برنامه مدیریت پروژه	Project Management Plan
15	واحد مدیریت پروژه	Project Management Office
16	پیکره دانش مدیریت پروژه	Project Management Body of Knowledge
17	سامانه اطلاعات مدیریت پروژه	Project Management Information System
18	سازمان پروژه ای	Projectised Organisation
19	گستره	Scope
20	گستره پروژه	Project Scope
21	گستره محصول	Product Scope
22	مدیریت گستره پروژه	Project Scope Management
23	تغییر گستره	Scope Change
24	کنترل گستره	Scope Control
25	خزش گستره	Scope Creep
26	بیانیه گستر پروژه	Project Scope Statement
27	برنامه ریزی گستره	Scope Planning
28	تعریف گستره	Scope Definition
29	ارزش عملکردی	Earned Value/Budgeted Cost of Work Performed
30	مدیریت ارزش عملکردی	Earned Value Technique
31	ارزش برنامه ای	Planned Value / Budgeted Cost of Work Scheduled
32	ذینفع	Stakeholder
33	هزینه	Cost
34	بودجه بندی	Cost Budgeting
35	برآورد هزینه	Cost Estimating
36	هزینه کیفیت	Cost of Quality
37	شاخص عملکرد هزینه	Cost Performance Index
38	انحراف هزینه	Cost Variance
39	پیمان هزینه - کارمزد	Cost-Plus-Free-Contract
40	پیمان کارمزد مقطوع	Cost-Plus-Fixed-Fee (CPFF) Contract
41	پیمان کارمزد تشویقی	Cost-Plus-Incentive-Fee Contract
42	پیمان کارمزد درصدی	Cost-Plus-Percentage Cost Contract
43	پیمان بازپرداخت هزینه	Cost- Reimbursable Contract
44	پیمان مقطوع	Lump Sum Contract/Fixed Price
45	پیمان مقطوع بدون تعدیل	Firm Fixed-Price (FFP) Contract
46	پیمان فهرست بها	Unit Rate Contract
47	پیمان طرح وساخت	Design-Build Contract
48	پیمان کلیدگردان	Turn Key Contrac

کلیات مدیریت پروژه

انجمن مدیریت پروژه که انجمن حرفه‏ای و تخصصی مدیران پروژه به شمار می‏آید هشت زمینه آگاهی را مشخص کرده است که لازم است هر مدیر پروژه با آنها تا حدودی آشنا باشد تا بتواند در کار خود مؤثر باشد. برای آنکه مؤسسه مدیریت پروژه کسی را به عنوان متخصص مدیریت پروژه تأیید کند شخص باید امتحانی را بگذراند که تمام این هشت زمینه را در برمی‏گیرد. هشت زمینة مورد نظر عبارتند از:

1- مدیریت زمان‏بندی /زمان؛ یعنی مدیریت پروژه به منظور تحقق اهداف زمانی. این موضوع معمولاً متضمن استفاده از روش مسیر بحرانی و یا زمان بندهای گانت است.

2- مدیریت هزینه: روشهای مورد استفاده به منظور اجرای پروژه با بودجة مقرر آن

3- مدیریت کیفیت: استفاده از ابزارها و شیوه‏های مدیریت کیفیت کلی و زمینه‏های مربوطه در مدیریت پروژه‌ها به منظور تضمین انجام درست و مقتضی کار

4- منابع انسانی: مدیریت جنبة انسانی پروژه‏ها متضمن پرداختن به رفتار افراد سهیم در اجرای پروژه و همچنین جزء اداری نیروی انسانی است که مشتمل است بر حقوق و مزایا، پیروی از مقررات دولتی در ارتباط با اقتضائات فرصتهای اشتغال برابر و غیره

5- قرارداد/تدارکات: مدیر پروژه باید بتواند نسبت به تأمین مواد و اجناس مورد نیاز اقدام کند. علاوه بر این هنگامی که پیمانکاران بیرونی (خارج از پروژه) بخشی از کار پروژه را انجام می‏دهند ممکن است نیاز به عقد قرارداد باشد.

6- ارتباطات: این موضوع متضمن داشتن مهارتهای مناسب است. به منظور برقراری ارتباط با افراد مورد نظردر زمان مقتضی با به کارگیری روش مناسب گاهی ارتباطات مکتوب مناسبت دارد و در اوقاتی دیگر تنها ارتباطات رودررو باید به کار گرفته شوند.

7- مدیریت محدوده: محدوده پروژه‏ همان مقدار کاری است که انجام می‏شود. تغییرات محدوده‏ای خارج از اختیار، معمولاً به قحطی از هزینه و زمان‏بندی منجر می‏شوند و هزینه و زمان پروژه را بیشتر می‏کنند. مدیران پروژه باید بدانند چگونه محدودة کار را اداره کنند تا از چنین پیامدهایی پرهیز شود.

8- مدیریت مخاطره (ریسک): قانون مورفی می‏گوید که هر آغاز غلط به پایان غلط منتهی خواهد شد. این موضوع محققاً در پروژهها مصداق دارد و ناتوانی در اداره و مدیریت مخاطرات می‏تواند منجر به مصایب شود. بحث مفصل پیرامون همة این زمینه‏ها خود به کتابی بزرگتر از این نیاز دارد، بنابراین از برخی از مواد فوق به اجمال بحث خواهد شد.

چرخة عمر پروژه

در حالی که ماهیت پروژه‏ها با توجه به محتوای کار مورد نظر تا حدودی فرق خواهد کرد، با این حال بین پروژه‏ها شباهتهایی مستقل از محتوا، وجود دارند. بیشتر پروژ‌ه‌ها چرخه عمری متشکل از چهار تا شش مرحله دارند. وقتی چرخه عمر پروژه شش مرحله‏ای باشد این مراحل موسوم‏اند به مفهوم، تعریف و برنامه‏ریزی، طراحی، توسعه یا عملیات اجرایی، کاربرد، و سپس از اتمام. صرف نظر از تعداد مراحل پروژه، در هر پروژه نکات ذیل ملحوظ است:

الف) ویژگی برنامه در هر مرحله از چرخة عمر تغییر می‏کند.

ب) تردید و ابهام مربوط به زمان و هزینه نهایی با تکمیل هر مرحله کاهش می‏یابد. بدبختانه بسیاری از پروژه‏ها چرخة عمرشان شبیه آن چیزی است که در شکل 103 نشان داد شده است. یکی از دلایل اولیه این شکست توسل به شیوه‏ای است موسوم به شیوة آمادة آتش به هدف که در آن فشار بر این است که باید به کار چسبید و با آن به پیش رفت و به این موضوع که کاری که باید انجام شود واقعاً چیست و چه فایده‏ای دارد بسیار کم توجه می‏شود. طبق تعریف جوران، مدیریت پروژه واقعاً عبارت است از حل مسأله در مقیاسی بزرگ و نخستین گام در حل تمام مسائل ایجاد اطمینان نسبت به تعریف و شناخت درست مساله است. در غیر این صورت احتمال دارد که انسان مسأله غلطی را درست حل کند. شناخت و تعریف نیازها و اقتضائات پس از آن ضرورت پیدا کرده است که پروژه گرفتار مصیبت و فاجعه شده است و این ناتوانی در تشخیص نیازها در ابتدای کار، دقیقاً همان چیزی است که اولین دلیل مصیبت و گرفتاری است.
مراحل چرخة عمر، مرحله مفهوم: مرحله مفهوم پروژه مقطعی است که در آن شخص به تعریف و شناخت نیازی می‏پردازد که باید رفع شود، این نیاز می‏تواند مربوط به محصول یا خدمت جدیدی باشد از جمله ساختمان‏سازی، نوسازی، حرکت از مکانی به مکان دیگر، یک خدمات بانکی جدید، فعالیت تبلیغاتی، برنامه تحقیقاتی و نظایر اینها. در مرحله مفهوم شناخت و تعریف مسأله‏ای که باید حل شود بسیار نامشخص است. در واقع باید توجه داشت که پیش از رفتن به مرحله بعدی ممکن است انجام یک مطالعه امکان سنجی به منظور توضیح و روشن کردن تعریف پروژه ضرورت داشته باشد.

مرحله تعریف و برنامه‏ریزی

در مرحلة تعریف و برنامه‏ریزی پروژه است که دقیقاً معلوم می‏شود قرار است که چه کاری انجام شود. ابتدا شرح مسأله بیان می‏شود. منظور از شرح مسأله تعریف مشخص مسأله‏ای است که باید حل شود. این البته راه مطلوب انجام کار است. پروژه‌هایی هستند که در آنها مرحله تعریف پروژه با پیشرفت کار تداوم می‏یابد، صرفاً به این دلیل که نه کارفرما و نه گروه مجری پروژه هیچ کدام نمی‏توانند نیازهای کارفرما را بطور کامل تعریف و مشخص کنند. بهرحال هنگامی‌که تعریف مناسبی برای پروژه نوشته شود اهداف مشخص می‏شوند. راهبردهای ذیل به اهداف مورد نظر انتخاب می‏گردند و برنامه‏های کاری تفضیلی تدوین می‏شوند تا تحقق آن اهداف تضمین گردد. در طی این مرحله با شناسایی افرادی که قرار است در پروژه مشارکت داشته باشند سازمان پروژه تشکیل و تصمیم‏گیری می‏شود که این افراد باید به چه کسی گزارش بدهند و حدود اختیار، مسئولیت و پاسخگویی آنان معلوم می‏گردد. همچنین توجه شود که در همین مرحله است که نظام کنترل (بازبینی و مهار) مشخص می‏شود. دستورالعملهای مربوط به تضمین کیفیت (چنانچه موجود نباشد) تدوین می‏گردد و برنامه‏ریزی تفصیلی تکمیل می‏شود. وقتی که برنامه کامل شود در دفترچه پروژه گنجانده می‏شود و از آن پس به عنوان سندی نظارتی هدایتی در طول عمر پروژه به کار می‏رود. دفترچه پروژه ابزار سامان دهنده و سازمان دهنده بسیار سودمندی برای مدیریت پروژه است و ممکن است برای پروژه‏های بسیار بزرگ به صورت چند جلدی تدوین شود.
مرحله طراحی: مرحله طراحی ممکن است (چنانکه در یک پروژه ساختمان‏سازی وجود دارد) وجود نداشته باشد، یا ممکن است در مرحله توسعه ادغام شود. اگر این مرحله در پروژه وجود داشته باشد توجه شود که تدارک لازم برای تجدید نظر در هزینه و عملکرد مربوط به آن به عمل آید. اگر چه این اندیشة تجدیدنظر به عقیده برخی از مدیران بدعت به شمار می‏آید اما چه بخواهند و چه نخواهند در جریان طراحی محصولات و خدمات جدید غالباً معلوم می‏شود که اهداف اصلی مربوط به هزینه زمان‏بندی با عملکرد تحقق نمی‏یابند (و نیاز به تجدید نظر دارند) وینستون چرچیل زمانی گفته بود که حق ماست امروز هوشیارتر از دیروز باشیم. به دلیل این که هیچ کس نمی‏تواند مسائل را صددرصد پیش‏بینی کند. با دسترسی به اطلاعات جدید باید تغییرات لازم را نسبت به اهداف اصلی اعمال کرد. چند سال پیش در کنگرة آمریکا بر سرانجام بمب افکن B2 جنجالی در گرفت و یکی از نمایندگان کنگره گفت که او این هواپیما را به هر قیمتی می‏خواهد. با این حال برنامه مربوط به هواپیمایی مذکور یک دهه طول کشید و مسلم است که هیچ کس از جمله خود همین نمایندة برآشفته هم نمی‏توانست هزینه چنین پروژه پیچیده‏ای را که زمان آن چنین به درازا کشید پیش‏بینی کند.

مرحله توسعه یا عملیات اجرایی

مرحله توسعه یا عملیات اجرایی مقطعی است که در آن محصولات و خدمات ساخته شده و به انجام رسیده را می‏توان مورد آزمایش قرار داد تا معلوم شود که آیا با اهداف عملکرد انطباق دارند یا خیر. در صورت ساخت محصول جدید عملیات فروش معمولاً از همین مرحله آغاز می‏شود. البته خطر این اقدام آن است که در صورت بروز هرگونه نقص جزئی در محصول بعد از انجام عملیات فروش، سازمان و تشکیلات پروژه ممکن است در وضعیت دشواری قرار گیرد و نتواند به وعده‌های خود وفا کند که می‏تواند موجب از دست دادن حسن نیت مشتریان گردد.

مرحله کاربرد: چنانچه مسائلی بروز کند کاربرد محصول یا استفاده از خدمات نیز می‏تواند پیامدهای ناخوشایندی داشته باشد، بنابراین واجد اهمیت است که پیش از ارسال محصولات برای مشتریان، محصولات در همان محل تولید مورد آزمایش قرار گیرند. شرکتهای تولید کننده نرم‏افزار معمولاً از برخی از مشتریان خود می‏خواهند که تولیدات آنها را از نظر عیب‏دار بودن مورد آزمایش قرار دهند بطوری‌که معایب جزیی آنها معلوم و پیش از آغاز هرگونه عملیات تبلیغاتی برای عموم از تولیدات رفع عیب به عمل آید.

به هر حال داستانهای وحشتناکی از برخی از شرکتهای بزرگ منقول است که در دام ارسال محصولات پیش از تکمیل مرحله آزمایشی افتاده و هزینه‏های بسیاری را در رابطه با محصولات معیوب توزیع شده متحمل شده‏اند.

مرحله پس از اتمام: در نگاه اول مرحله پس از اتمام متناقض به نظر می‏رسد. وقتی پروژه تمام می‏شود چطور می‏توان این مقطع را یک مرحله نامید؟ در واقع این مرحله در بسیاری از پروژه‏ها نیمه کاره می‏ماند. توجه شود که این مرحله متضمن تجزیه و تحلیل عیب‏یابی پروژه است. مدیر پروژه باید پروژه را بازنگری کند و از خود بپرسد خوب و بدکار چه بوده است. آنچه خوب انجام شده است باید در پروژه‌های آینده هم تکرار شود و به عکس از تکرار مشکلات مطروحه باید پرهیز کرد. اگر عیب‏یابی به خوبی انجام نشود محتمل است که اشتباهات گذشته در آینده هم تکرار شود.

پیشنهاد می‏شود عیب‏یابی‌ها در مراحل مهم پروژه انجام شوند، بطوری‌که بتوان از آموخته‏ها هم برای پروژه فعلی و همچنین برای پروژه‏های آینده استفاده کرد. معمولاً به عیب‏یابی حسابرسی می‏گویند که واژه‏ای ملایمتر از عیب‏یابی به نظر می‏رسد.

نظام مدیریت پروژه: برای اعمال مدیریت موفقیت‏آمیز بر پروژه‏ها عوامل مهم معینی باید در سازمان و تشکیلات پروژه لحاظ شوند. در واژگان نظامها (سیستمها) این عوامل متفقاً نظام (سیستم) مدیریت پروژه را تشکیل می‏دهند و هر عامل به نوبه خود یک نظام فرعی (زیر نظام) است. چون تمام نظامها از نهادها، ستانده‌ها و نوعی پردازش برای انتقال و تبدیل این نهاده‌ها به ستانده‌ها تشکیل یافته‏اند. همین موضوع را می‏توان در مورد هر مؤلفه (جزء) نظام مدیریت هم تلقی کرد .

موافق استاندارد PMI، مدیریت پروژه، شامل بکارگیری چهار عامل اساسی ا- دانش (Knowledge) 2- مهارت‌ها (Skills) 3- ابزار (‏Tools) و 4- تکنیک‌های (Techniques) لازم در اداره جریان اجرای فعالیت‌ها، به منظور رفع نیازهای پروژه است .

نقش ابزار مناسب در پیشبرد اهداف مدیریت پروژه انکارناپذیر است. در واقع پس از طراحی سیستم مدیریت پروژه در سازمان، بکارگیری ابزار مناسب در این سیستم، یکی از مهم‌ترین عوامل محقق کننده اهداف مدیریت پروژه در سازمان است.

در این یادداشت‌ها تحت عنوان “ابزارهای مدیریت پروژه” بنا داریم به ابزارها و نرم‌افزارهای مناسب مدیریت پروژه اشاره نماییم.

 نرم‌افزارMicrosoft Project)  MSP) :

نرم‌افزار Microsoft Project یکی از قوی‌ترین و قدیمی‌ترین نرم‌افزارهای موجود کنترل پروژه محسوب می‌شود. این نرم‌افزار قریب به 10 سال است که به بازار ایران وارد شده و به شکل گسترده توسط کاربران و برنامه‌ریزان پروژه مورد استفاده واقع می‌شود. مهندسان کنترل پروژه عموماً از این نرم‌افزار به عنوان ابزاری جهت مدیریت زمان پروژه‌ها استفاده می‌کنند. مایکروسافت پروجکت، علیرغم وجود برخی محدودیت‌ها و کمبودها (در مقایسه با نرم‌افزارهای مشابه) به عنوان یک نرم‌افزار کاربردی و پرطرفدار در جهان و خصوصاً در ایران روزانه مورد استفاده کاربران بی‌شماری قرار می‌گیرد.

   سهولت کار با این نرم‌افزار ، قابلیت استفاده از امکانات Windows ، سازگاری با سایر نرم‌افزارهایMS Office و شباهت کامل محیط و جعبه ابزارهای آن با سایر محصولات مایکروسافت، راهنمای Online و کامل داخل برنامه، وجود گزارش‌ها وView های متنوع، امکان تعریف View ها وTableهای جدید و به طورکلی داشتن یک محیطUser Friendly این نرمافزار را به نوعی از سایر نرم‌افزارهای مشابه متمایز کرده است.

   این نرم‌افزار، مدیریت پروژه تمام مراحل یک پروژه از برنامه‌ریزی تا تکمیل و انتقال گزارش‌های نهایی را در برمی‌گیرد، به طور خلاصه باید گفت، در یک طرح، MSP ابزاری ارزشمند است برای:

الف) سازماندهی طرح

ب) زمان بندی کارها

ج) اختصاص منابع و هزینه‌کارها

د) تنظیم طرح برای برآورد کردن محدودیت‌ها

ه) آماده کردن گزارش‌ها برای انتقال طرح نهایی به همه کسانی که باید طرح مورد نظر را اجرا کنند.

      پس از آغاز پروژه و اتمام کار برنامه‌ریزی پروژه توسط این نرم‌افزار، آن را برای کنترل و نظارت بر کارهای در دست اقدام، به شرح زیر می‌توان به کار برد:

• کنترل عملکرد واقعی
• برنامه‌ریزی روی جدول زمانی پروژه
• اصلاح طرح برای رویارویی با احتمالات
• ارائه گزارش‌های مطلوب

     شایان ذکر است برای پروژه‌هایی که بیش از 9999 فعالیت دارند، از ابزارهای پیشرفته‌تری همچون نرم‌افزار Primavera (که به آن نیز خواهیم پرداخت) باید استفاده نمود. معمولاً توصیه می‌شود به دلیل سادگی فوق‌العاده این نرم‌افزار و یادگیری سهل‌تر آن نسبت به سایر ابزارهای دیگر کنترل پروژه، قبل از یادگیری پریماورا و یا سایر نرم‌افزارهای مدیریت زمان، به یادگیری MSP بپردازید. در این صورت به دلیل مشابهت مبانی و اصول برنامه‌ربزی و کنترل پروژه در این نرم‌افزارها، فرایند یادگیری نرم‌افزارهای پیچیده بسیار ساده‌تر خواهد شد.

   ویرایش آخر این نرم‌افزار تحت عنوان Project 2002 Microsoft با قابلیت‌های جدید به بازار آمده است.

   در سایت‌های اینترنتی زیر اطلاعات جدید و ارزشمندی از این نرم‌افزار مییابید:

نرم افزار (Primavera Project Planner ( P3

بعد از معرفی نرم‌افزار Microsoft Project (MSP) اکنون به معرفی P3 که مخفف Primavera Project Planner می‌پردازیم.

   نرم‌افزار (Primavera Project Planner ( P3 کامل‌ترین و قدرتمندترین ابزار مدیریت پروژه در مدیریت زمان در جهان شناخته شده است. P3 قادر است پروژه‌های تا سقف یکصد هزار فعالیت را به همراه منابع با محدودیت سازماندهی کند.

   اساساً P3 طراحی شده است تا پروژه‌های بسیار بزرگ و پیچیده را بدون هیچگونه محدودیتی در تعریف و اختصاص منابع، به شکل کاملاً منعطف و ساده برنامه‌ریزی و کنترل نماید.

   همیشه سوالات متعددی برای مدیران پروژه مطرح می‌شود که بارزترین آنها: «این کار کی تمام می شود؟»، «چه کسانی کار را انجام می‌دهند؟»، «چه اتفاقی خواهد افتاد اگر .... (What-if)» و از این قبیل می‌باشد.P3 پاسخ این سوالات را به سرعت و به شکل صحیح ارائه خواهد نمود. کاربرP3 به راحتی می‌تواند اطلاعات پروژه و فعالیت‌های آن را در این بانک اطلاعاتی جمع‌آوری نموده و به طرق مختلفی آنها را دسته‌بندی کرده و به نمایش درآورد. همچنین به سادگی می‌تواند روی جزئیات فعالیت‌های پروژه متمرکز شده و نتایج کار خود را در قالب گزارش و نمودار در قالب گرافیکی دلخواه نمایش دهد. به کمک ابزارهای انعطاف‌پذیر P3 از قبیل 24 کد فعالیت، 16 کد بخش‌های اطلاعاتی دلخواه، 10 کد پروژه، 19مرحله مرتب‌سازی داده‌ها و 28 مرحله فیلتر به همراه 31 تقویم برای برنامه‌ریزی فعالیت‌ها می‌توان اطلاعات پروژه را در قالب‌های گوناگون دسته‌بندی و تجزیه وتحلیل کرد. این نرم‌افزار برای مدیران پروژه توسط طراحانی که خود مدیر پروژه بوده‌اند، تهیه شده است و دقیقاً به همین دلیل است که غالب نیازمندی‌های مدیران پروژه را در برنامه‌ریزی و کنترل طرح‌ها را پاسخگوست.

   به کمک P3 می‌توان شبکه فعالیت‌ها را سریعاً در قالب گرافیکی تهیه کرد و همچنین امکان انتخاب نوع فعالیت را به سهولت امکان پذیر می‌نماید.

   P3 سازماندهی اطلاعات پروژه را آسان نموده است و می‌تواند شرایط مورد نظر شما را به فعالیت‌ها تحویل کند. تحت شبکه بودن P3 این قابلیت را به آن بخشیده است تا کاربران متعدد بتوانند در نقاط مختلف وبه شکل همزمان یا در زمان‌های دلخواه به بانک اطلاعاتی یگانه P3 متصل و پروژه‌های خاص را برنامه‌ریزی و کنترل نمایند.

   امکان لینک؛ بازخوانی اطلاعات و اشتراک داده‌های P3 با سایر نرم‌افزارهای مدیریت پروژه همچون MSP و Expedition (که به آن هم خواهیم پرداخت) وجود دارد.

   برخی دیگر از قابلیت‌های این نرم‌افزار به شکل خلاصه عبارتند از :

• پیگیری عملکرد منابع و هزینه‌ها به کمک P3 سهل و آسان است.
• P3 می‌تواند محدودیت‌های مورد نظر کاربر را به فعالیت‌ها اعمال کند.
• P3 سازماندهی اطلاعات پروژه را آسان نموده است.
• P3 امکان انتخاب نوع فعالیت‌ها را به کاربر می‌دهد.

امکان بهنگام نمودن پروژه در خارج از محیط کارگاه فراهم است.

• P3 می تواند محدودیت‌های مورد نظر کاربر را به فعالیت‌ها اعمال کند.

    Version جدید P3 تحت عنوان P3e که مخفف Primavera Project Planner Enterprise میباشد به بازار آمده که به شکل ساختاری با ویرایش گذشته آن متفاوت است. با توجه به آنکه کمپانی پریماورا تمامی پشتیبانی‌های خود را از ویرایش قبلی این نرم‌افزار برداشته است، بزودی P3e کاملاً جای P3 را خواهد گرفت. (در آینده پیرامون قابلیت‌های جدید P3e نیز با شما سخن خواهیم گفت.)

   سایت اینترنتی این نرم‌افزار http://primavera.com/بوده که در آن می‌توانید مطالب متنوع و جدیدی پیرامون این نرم‌افزار و سایر محصولات شرکت Primavera مرتبط به مقوله‌های مختلف مدیریت پروژه بیابید .

مراجع اصلی جهت طرح سوالات کنکور دانشگاه آزاد برای رشته مدیریت ساخت   

        با توجه به نزدیک شدن به زمان برگذاری کنکور کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی و علاقه مندی بسیاری از دوستان به ادامه تحصیل درمقطع کارشناسی ارشد عمران ( گرایش مدیریت ساخت )و نیزبنا به در خواست بسیاری از بازدید کنندگان وبلاگ مبنی بر معرفی مراجع مورد استفاده جهت طرح سوالات برای این رشته به این فکر افتادم  در این قسمت به بیان دانسته های خود دراین زمینه بپردازم.اما شاید بد نباشد قبل از معرفی مراجع با معرفی دروس تخصصی الزامی و اختیاری که در این رشته ارائه می شود شما را تا حدودی با گرایش مهندسی و مدیریت ساخت آشنا نمایم.

جدول دروس و تخصصی والزامی گرایش مهندسی و مدیریت ساخت

کد درس	نام درس	تعداد واحد
1	اصول مقررات پیمان	3
2	روش های برنامه ریزی و کنترل پروژه	3
3	روش های ساخت1	3
4	مدیریت ماشین آلات ساخت	3
5	یکی از دروس زیر: الف-تحلیل و طراحی سیستم ها ب-مدیریت کارگاه وایمنی ج-تکنلوژی عالی بتن	3 3 3

جدول دروس و تخصصی واختیاری گرایش مهندسی و مدیریت ساخت

کد درس	نام درس	تعداد واحد
6	کاربر رایانه در مدیریت ساخت	3
7	روش های ساخت 2	3
8	مصالح ساخت پیشرفته	3
9	مدیریت مالی و حسابداری پروژه	3
10	اقتصاد مهندسی پیشرفته	3
11	روش های آماری و قابلیت اعتماد	3
12	برآورد و تجزیه بهاء	3
13	تعمیر وتقویت سازه ها	3
14	تحقیق در عملیات	3
15	روش تحقیق	3
دروس جدید ارائه شده برای این رشته
16	مدیریت ریسک در پروژ های عمرانی	3
17	کاربرد شبکه های عصبی ،الگوریتم ژنتیک و منطق فازی در مدیریت و برنامه ریزی طرح های عمرانی	3
18	مدیریت نگهداری طرح های ساختمانی و راهسازی	3
19	مدیریت پروژه بین الملل	3

4 مرجع اصلی جهت طرح سوالات کنکور مدیریت ساخت:

1.کتاب فهرست بهاء و معمولا از فصل های مهمتر (5 فصل اول) و پیوستهای آن (ضریب بالا سری و ...)و در قالب سوالاتی از متنهای ابتدای هر فصل یا واحد هر ایتم (به عنوان مثال واحد تخریب دیواربر حسب؟و...)

2.مقررات عمومی پیمان

3.مشخصات فنی و عمومی کارهای ساختمان (نشریه شماره 55 سازمان مدیریت)و معمولا از فصلهای 2&5و9با تمرکز بیشتر بر روی مطالب مرتبط با سیمان و بتن

4.سوالاتی در زمینه روشهای برنامه ریزی و کنترل پروژه (در اکثر موارد روش مسیر بحرانی c.p.m)که یک مرجع خوب برای این مسائل می تواند کتاب "مدیریت و کنترل پروژه دکتر علی حاج شیرمحمدی"و فصول مرتبط آن با این روش باشد.

اما برای سایر سوالات باید بگویم معمولا طراح سوالات تحلیل و مقاومت طی چند سال اخیر "فنایی" بوده  پس توصیه می کنم حتما کتابهای ایشون را بخوانید(در بعضی موارد حتی گزینه ها را تغییر نداده اند)،اما برای سوالات ریاضی  که به وسیله ماشین حساب الجبرا به راحتی می توان 4 الی 6 سوال آن را پاسخ داد پیشنهاد می کنم در صورت امکان به فکر بردن یک ماشین حساب حداقل 4800 به سر جلسه باشید.

معرفی مراجع جهت طرح سوالات کنکور کارشناسی ارشد رشته مدیریت پروژه و ساخت  

              بد نیست قبل از معرفی مراجع به بیان تفاوت موجود میان گرایش های مدیریت پروژه وساخت و مهندسی و مدیریت ساخت بپردازم همانطور که می دانید گرایش مدیریت پروژه و ساخت تقریبا زیر گروه مستقیم  معماری محسوب می شود  حال آنکه رشته مهندسی و مدیریت ساخت جزو گرایشهای عمران در مقطع کارشناسی ارشد می باشدو شایدهمین امر باعث ایجاد تفاوتهایی نه چندان زیاد ما بین این دو رشته شده  که  می توان از تفاوت اسمی این دو رشته نیز آن رادرک کرد رشته مدیریت پروژه و ساخت با هدف قرار دادن کلیات پروژه های عمرانی بدون توجه ویژه به جزئیات اجرایی  آن مباحث خود را پیش می گیرد حال آنکه رشته مهندسی مدیریت ساخت با دیدی عمرانی به جزئیات یک طرح و نحوه ساخت آن توجه دارد.

اما مراجع مورد استفاده جهت طرح سوالات کنکور کارشناسی ارشد رشته مدیریت پروژه و ساخت در آزمون سراسری:

درس مدیریت:

۱.آشنایی با اصول کارگاه مهندس موسوی

۲.مدیریت ماشین های راهسازی دکتر علی توران

۳.روشهای مدیریت کارهای ساختمان دکتر بانکی

۴.برنامه ریزی و کنترل پروژه دکتر شیر محمدی

۵.برنامه ریزی و کنترل پروژه مهندس نادری پور

درس مواد و مصالح:

۱. مصالح شناسی سیاوش کباری

۲.مصالح ساختمانی احمد حامی

۳.مبحث ۵ مقررات ملی ساختمان

۴.مصالح ساختمانی سام فروتنی

۵.نشریه ۵۵ سازمان مدیریت

درس سازه ها(ایستایی و فن ساختمان):

۱.درک رفتار سازه دکتر گلابچی

۲.سازه در معماری دکتر گلابچی

۳.استاتیک دکتر گلابچی

۴.سیستمهای ساختمان آینده دکتر گلابچی

۵.معمار،مهندس ساختمان دکتر گلابچی

در ضمن یکی از دانشگاه های پیشرو در این زمینه دانشگاه تربیت مدرس و مدیر گروه آن آقای دکتر صبحیه می باشد که می توانید از طریق آدرس زیر به لیست فعالیت های ایشان دسترسی پیدا کنید. 

http://www.modares.ac.ir/fart/sobhiyah    

همچنین برای کسب اطلاعات کامل تر در خصوص این رشته می توانید به آدرس زیر مراجعه نمایید:

http://www.nasir.ir/main/index.php?Page=definition&UID=126276